System szkolnictwa we Francji opiera się na kilku, sięgających czasów Rewolucji Francuskiej (1789r.), zasadach, którymi są: jednolitość, obowiązkowość, bezpłatność i świeckość. Ponadto uczniowie mają zapewnioną swobodę wyboru między oświatą publiczną a prywatną oraz neutralność programów nauczania pod względem ideowym i politycznym.
Pełna kontrola
Nie tak łatwo w tym kraju uciec od nauki. Każde merostwo (instytucja na kształt urzędu miasta) prowadzi systematyczną kontrolę realizacji obowiązku szkolnego przez dzieci ze swojego okręgu. Pomaga w tym także l’inspecteur d’academie, a ich praca trwa cały rok szkolny. Rodzice i opiekunowie prawni są zobowiązani do zapewnienia swojemu dziecku nauczania w systemie francuskim.
W przeciwnym wypadku grozi im grzywna w wysokości 7 500 euro lub kara pozbawienia wolności do 6 mięsięcy. Pieczę nad francuskim szkolnictwem trzyma Ministerstwo Edukacji Narodowej (ministère de l’éducation nationale, de la jeunesse et de la vie associative). Kraj podzielony jest na 27 okręgów szkolnych, tzw. akademii, na czele których stoją rektorzy mianowani przez Prezydenta. Pełnią oni funkcje podobne do władz centralnych.
W głównym mieście każdego departamentu (rodzaj województwa) urzęduje przedstawiciel rektora i ministra, wyżej wspomniany inspektor akademicki. Kieruje on wszystkimi podległymi mu instytucjami oświatowymi i pełni nad nimi nadzór pedagogiczny. Jego zadania to także: mianowanie nowych dyrektorów przedszkoli i szkół podstawowych oraz szkół średnich ( I-go i II-go stopnia). Oświata francuska jest finansowana głównie z puli państwa, lecz ok. 33% wydatków ponoszą władze lokalne (tj. regiony, departamenty, bądź gminy).
Kolejne szczeble drabiny
Naukowa ścieżka każdego ucznia we Francji składa się z trzech stopni i obejmuje:
– edukację przedszkolną (education préprimaire)– dzieci w wieku 2-5 lat
– szkolnictwo podstawowe (enseignement primaire ou elementaire)– dzieci w wieku 6-11 lat
– szkolnictwo średnie (enseignement secondaire) dzieci w wieku 11-16 lat
École maternelle – przedszkole
Przedszkole to pierwszy etap nauczania dla francuskich dzieci. I choć nieobowiązkowy, cieszy się niezwykłą popularnością w kraju wina, serów i szpilek z czerwoną podeszwą (każdego roku do przedszkoli zapisywanych zostaje ok. 93% trzylatków, 96% czterolatków i 98% pięciolatków). Istnieje również możliwość przyjęcia dzieci dwuletnich, o ile znajdzie się dla nich miejsce (w roku 2010/11 do przedszkoli uczęszczało ok. 5% francuskich dwulatków). Przedszkola publiczne są prowadzone przez Ministerstwo Edukacji i dzieci uczęszczają do nich bezpłatnie. Nauka dzieli się tutaj na trzy etapy uzależnione od wieku podopiecznych:
– I etap – dla dzieci w wieku 2-3 lat;
– II etap – dla dzieci w wieku 4 lat;
– III etap – dla dzieci w wieku 5 lat.
Zajęcia odbywają się zazwyczaj przez 5 dni w tygodniu, 6 godzin każdego dnia.
École élémentaire
Obowiązek szkolny obejmuje dzieci w wieku 6-16 lat i zaczyna się właśnie tutaj – w szkole podstawowej. Choć placówki edukacyjne we Francji są czynne 6 dni w tygodniu, na pierwszym etapie nauczania dzieci nie chodzą do szkoły w środowe popołudnia i soboty. Każdy tydzień nauki to 24 zegarowe godziny zajęć. Nie ma odgórnie narzuconego limitu osób w klasowej grupie. Wyznacznikiem są najczęściej realia środowiska, a średnią krajową jest 25 osób. I tutaj występuje jeden nauczyciel, który realizuje program wszystkich przedmiotów. Zmieni się to dopiero w szkole średniej. Nauka w szkole podstawowej dzieli się na dwa etapy:
– etap nauczania początkowego – dwa lata
– etap rozwoju umiejętności – trzy lata
W swojej pierwszej szkole dzieci uczą się czytania i pisania oraz rachunków. Wstępnie zapoznają się także z językiem obcym (najczęściej angielskim) czy pracą z komputerem. Główne przedmioty to język francuski, język obcy, matematyka, zajęcia z poznawania świata i wiedzy o społeczeństwie, wychowanie artystyczne i fizyczne, a w starszych klasach dodatkowo historia, geografia, nauki przyrodnicze i technologia. Na koniec „podstawówki” uczniowie nie piszą żadnych egzaminów. Jeśli nauczyciel nie zgłasza przeciwwskazań – zapisuje się dziecko do kolejnej szkoły, którą jest…
Collège – szkoła średnia I-go stopnia
Collège – choć nazwa ta brzmi bardzo poważnie – jest odpowiednikiem polskiego gimnazjum. Nauka w nim trwa cztery lata i jest dzielona na dwa cykle: obserwacji i orientacji. Tutaj uczniowie zadecydują o wybraniu profilu swoich dalszych naukowych poczynań. Uczestniczą w podstawowych zajęciach (tj. francuski, matematyka, historia, geografia, nauki ścisłe, języki obce itd.), które są wykładane przez nauczycieli przedmiotów.
Cykl obserwacji charakteryzuje się obserwacją właśnie – przez nauczycieli i szkolnego pedagoga. Szczególną uwagę zwraca się na uzdolnienia i osiągnięcia uczniów. Ułatwia to precyzyjne określenie predyspozycji ucznia i jego dalszej drogi kształcenia. Począwszy od trzeciego roku nauki w collège, prowadzi się kształcenie typu zawodowego dla uczniów, którzy ukończyli 14 lat, które umożliwia im bezpośredni kontakt ze światem pracy i lepsze poznanie różnych zawodów przy jednoczesnym kontynuowaniu kształcenia ogólnego. Nauka w tej szkole kończy się egzaminami z następujących przedmiotów:
-języka francuskiego,
-matematyki,
-historii Francji,
-geografii Francji.
Kształcenie krótkie i długie
Po ukończeniu szkoły średniej pierwszego stopnia młodzież ma do wyboru tzw. nauczanie długie lub nauczanie krótkie. Nauczanie długie trwa trzy lata i obejmuje młodzieży w wieku od 15 do 18 roku życia. Dotyczy kształcenia w liceum ogólnokształcącym lub techniczno-zawodowym (także przygotowującym do matury).
Natomiast nauczanie krótkie trwa 2 lata i przeznaczone jest dla uczniów od 15 do 17 roku życia. Absolwenci tego toku otrzymują świadectwo zawodowe. Szkolnictwo średnie II-go stopnia Szkoły średnie we Francji obejmują młodzież od 15 do 18 roku życia. W kategorii szkół średnich drugiego stopnia francuski uczeń może wybrać:
– lycée d’enseignement général et technologique – w którym nauka trwa trzy lata i wieńczy je egzamin maturalny baccalauréat w zakresie kształcenia ogólnego i technicznego.
– lycée professionnel – trwa dwa lata i przygotowuje uczniów do uzyskania kwalifikacji zawodowych pozwalających na kontynuowanie nauki lub podjęcie pracy.
Nauka w placówce tego rodzaju przygotowuje do zdobycia następujących certyfikatów:
– CAP – świadectwo zawodowe w określonej specjalizacji (certificat d’aptitude professionnel);
– BEP – świadectwo zawodowe w zakresie specjalizacji ogólnej: hotelarstwo, transport (brevet d’etudes professionnelles).
Przedmiotami podstawowymi w szkołach średnich drugiego stopnia tj. w liceach ogólnych i technicznych są: język francuski, matematyka, fizyka, chemia, nauki o życiu i ziemi, język obcy, historia, geografia, wychowanie fizyczne i sport, uzupełnione o dwa kolejne przedmioty, które uczniowie wybierają obowiązkowo oraz jeden przedmiot wybierany nieobowiązkowo.
